Ámundi Hjálmar Loftsson

Ég er fæddur vorið 1953. Ævi mín er allviðburðarík þó ekki sé hún lengri.  Ég hefði sennilega verið talinn ofvirkur sem barn ef það hugtak hefði verið til í þá daga. Faðir minn var Loftur Ámundason eldsmiður, hann starfaði í Landsmiðjunni í fjörutíu ár. Móðir mín hét Ágústa Björnsdóttir.  Tvö eldri systkini mín eru Halla Lovísa f. 1943, kennari á Húsavík og Páll Gunnar f. 1949, járnsmiður, trésmiður og leikari búsettur á Ísafirði.

Móðir mín vann úti allan minn uppvöxt, þannig að heimilið var ekki alltaf  sá vettvangur og athvarf sem ég þurfti á að halda.  Ég var uppátækjasamur og vílaði ekki allt fyrir mér.

Níu ára var ég sendur í sveit til vandalausra og var svo á sveitaheimilum á sumrin út unglingsárin.  Sumarið þegar ég var 11 ára var ég í Hólum í Laxárdal í Suður Þing.  Þar bjuggu mæðgin, Þórlaug Hjálmarsdóttir og Hrafnkell Sigurðsson, þau höfðu tvær kýr og nokkuð fjárbú.  Vistin hjá þeim var afar góð og var ég mikið við silungsveiði í Laxá, sem ekki var leigð út þegar þarna var komið.  Ég sló og rakaði töluverðan hluta af túninu á Farmal cub, sem var eina dráttarvélin á bænum.  Heimilið var gestkvæmt og kom mikið af krökkum.

Haustið þegar ég var 12 ára var mér neitað af nýráðnum skólastjóra um skólavist í heimaskóla mínum í Kópavogi.  Honum þótti ég erfiður og gerði það léttasta, að losa sig við mig.  Móðir mín fékk inni fyrir mig í öðrum skóla í bæjarfélaginu.  Þetta hafði margvíslegar neikvæðar og niðurbrjótandi afleiðingar  fyrir mig.

Sumarið eftir var ég á Bergi, sem byggt er út úr Sandi í Aðaldal, hjá Baldri Guðmundssyni og Huldu Þórarinsdóttur sem þar bjuggu ásamt Þorsteini syni Baldurs.  Á Sandi bjuggu afkomendur Guðmundar Friðjónssonar skálds og var samgangur mikill milli bæjanna.  Vistin á Bergi var ágæt.  Þar var stunduð mikil veiði og einhvern veginn varð maður fullgildur þátttakandi í öllu, var einn á árabát, lagði net og vitjaði um, var á dráttarvélinni við heyskap, eins syleders Deuts.

Næsta sumar var ég svo aftur í Hólum í Laxárdal.  Var afar kært með mér og Þórlaugu alla tíð.  Ég kom oft að Hólum eftir vist mína þar.  Eftir þetta vann ég um tíma á eyrinni.

Fermingarveturinn var ég í skóla vestur á Reykhólum, hjá séra Þórarni Þór. Það var afbragðs karl.  Við vorum þarna um tíu saman með einhver hegðunarvandamál, ágætir krakkar.  Veturinn eftir var ég í skóla á Steinsstöðum í Skagafirði.  Ég kom alltaf nokkuð vel út úr prófum.  Þrátt fyrir allt flugið og ferðina fór fátt framhjá mér.  Þarna held ég líka að einhver ró hafi verið byrjuð að færast yfir pilt.

Sumrin þarna á milli var ég vinnumaður hjá Lárusi Björnssyni í Grímstungu í Vatnsdal, syni Björns Eysteinssonar.  Björns saga Eysteinssonar er einhver sú magnaðasta sem út hefur verið gefin á Íslandi.  Lárus er mér afar minnistæður.  Fæddur foringi, heilsteyptur, ráðríkur en glettinn og bráskemmtilegur.  Hann var sú manngerð sem maður virðir og treystir án fyrirhafnar.

Fyrri part vetrar ´69 var ég svo í Gagnfræðaskóla verknáms við Ármúla.  Þar með var skólagöngu minni lokið.

Þá fór ég austur að Ásum Gnúpverjahrepp til Guðmundar föðurbróður míns.  Ágúst sonur hans og frændi minn var við nám í Svíþjóð og komu starfskraftar mínir í góðar þarfir.  Síðan var ég tvo vetur hjá Aðalsteini á Hæl í sömu sveit, syni Steinþórs Gestssonar meðan hann var á Alþingi.

Sumarið 1970 var á  Sandlæk hjá Lofti Loftssyni bróður ömmu minnar.  Hann var með skemmtilegri mönnum, nokkuð kröfuharður en alls ekki ósanngjarn. Í Skaftholti sömu sveit var ég eitt síðsumar, vann í áburðarverksmiðunni í Gufunesi tvisvar að vorlagi við áburðarafgreiðslu og útskipun.

Sumarið 1971 var ég vinnumaður í Skálholti hjá Birni Erlendssyni bónda og svo hjá þeim fræga manni Birni Jóhannssyni á Skriðufelli í Þjórsárdal.  Björn var drengur góður og einn fárra manna sem ég hef talið til minna tryggustu vina.  Þá var ég líka um tíma í Búrfelli, meðan á byggingu virkjunarinnar stóð. Þegar hér er komið sögu voru  böllin á suðurlandi sótt án svika og undanbragða.  Þetta var á miðju Mánatímabilinu og ball um hverja helgi.

Nú lá leiðin norður í land.  Ég var hjá Rafmagnsveitum ríkisins á Akureyri í tæp tvö ár við byggingu og viðgerðir á háspennulínum á svæðinu frá Akureyri austur á Langanes.  Í línuvinnunni kynntist ég mörgum ágætum mönnum og held góðum kunningsskap við suma af þeim ennþá.  Óðinn Valdimarsson var þar á meðal og eldaði oní mannskapinn. Þetta er eina tímabil ævinnar sem ég get sagt að ég hafi verið feitur, það var kært með okkur Óðni.

Seinni veturinn sem ég vann hjá Rarik veiktist ég illa af hettusótt og lá á spítalanum á Akureyri í tíu daga.  Ég var rúman mánuð hjá Höllu systur minni austur í Aðaldal meðan ég var að ná mér af þessum veikindum.  Hún er gift Völundi syni Hermóðssyni í Árnesi, þess er leiddi Laxárdeiluna.   Ég átti þá mjög góða vinkonu, Kristínu Sigurðardóttur.  Hún vann í eldhúsinu í Hafralækjarskóla sem er steinsnar frá heimili Höllu.  Við Kristín eigum dóttur sem heitir Aðalheiður og býr á Akureyri.

Sumrin þarna á eftir var ég svo með skurðgröfu fyrir Búnaðarsamband Eyjafjarðar.  Fór um allar sveitir að grafa og hreinsa upp úr skurðum og lagfæra fyrir bændur á nær öllum bæjum, utan úr Ólafsfirði inní innstu dali Eyjafjarðar.  Út Svalbarðströnd  til Grenivíkur, Hörgár og Öxnadal.  Á þessum tíma var ég fyrir sunnan að vetrinum og vann þá af og til á vélaverkstæði. 

Veturinn1976 kynntist ég Guðrúnu Arnórsdóttur og vorum við saman í um tvö ár.  Hún var með mér eitt sumar fyrir norðan þegar ég var að grafa og vann hún þá á skinnaverksmiðjunum.  Þetta var meðan enn var stundaður landbúnaður af krafti og bjartsýni.  Fór ég m.a. austur að Grímstöðum á Fjöllum og ræsti þar fram tughektara mýrlendi.  Þar var þá verið að byggja fjárhús fyrir mörg hundruð fjár.  Menn ætluðu að framleiða Hólsfjallahangiket.

Síðasta sumarið sem ég var hjá búnaðarsambandinu vann ég skemmtilegt verk.  Þá gróf ég niður fjórtán kílómetra vatnsveitulögn fyrir nokkra bændur í Öxarfirði.  Verkið tók tólf daga, það lá vel á mönnum.  Þarna kynntist ég þeim einstaka manni Birni Benediktssyni í Sandfellshaga sem átti stærstan þátt í að koma laxeldinu Silfurstjörnunni á laggirnar.  Urðum við Björn góðir vinir. 

Við Guðrún eignuðumst einn son sem heitir Loftur og býr í Reykjavík.  Við bjuggum á Norðfirði um tíma og þar hófst sjómennska mín.  Þar dróst ég inní furðulega deilu sem spannst útaf lítilsháttar viðbót sem fyrri eigandi íbúðar sem ég festi kaup á hafði ásamt öðrum eiganda að húsinu byggt við hana.  Hafði þetta að vísu verið gert í leyfisleysi.  Styrinn stóð milli meðeigandans, Péturs Óskarssonar og Loga Kristjánssonar bæjarstjóra. Þróaðist deila þessi útí hreina illsku.  Gissur Sigurðsson var þá fréttamaður á Dagblaðinu og flutti daglega fréttir af átökunum.  Nokkru eftir þetta slitnaði uppúr sambandi okkar Guðrúnar. 

Skömmu síðar kynntist ég svo sambýliskonu minni Unni Garðarsdóttur og flyt norður í Þingeyjarsýslu.  Þetta sumar var ég aftur með gröfuna og fór þá austur á Langanes og Þistilfjörð að vinna.  Það rigndi uppstyttulaust þetta sumar og var þetta mikið slark.  Þarna kynntist ég ágætu fólki.  Var um tíma á Sauðanesi hjá Ágústi Guðröðarsyni og á Gunnarstöðum í Þystilfirði hjá bræðrunum Óla og Gunnari Halldórssonum, einhverjum mestu sögu og kvæðamönnum sem orðið hafa á vegi mínum. 

Eftir þetta er ég svo mest á sjó,  á togurum frá Hafnarfirði, Reykjavík og á Má frá Ólafsvík.  Sigurður Pétursson síðar kallaður ísmaðurinn á Grænlandi var þar skipstjóri, eftirminnilegur og annáluð aflakló.  Á nótaskipum var ég um tíma frá Norðfirði og Eskifirði, á bæði síld og loðnu.  Síðast um tvö ár á frystitogara á Siglufirði. Ég hætti á sjó 1986.  Á þessum tíma vann ég einnig um tíma við byggingu sultartangastíflu og við samsetningu á háspennulínumöstrum í Hrauneyjafosslínu. 

Við Unnur eigum fimm börn, Ágúst Þór, Huldu Lovísu, Brynjar Rafn, Auði Lilju og Erlu Rún.  Við tókum við búi föður hennar þegar kvótanum hafði verið komið á.  Er búskaparsaga okkar mörgum kunn.   Varð viðureign mín og yfir hundrað annarra  bænda við landbúnaðarkerfið alláberandi.  Þá kynntist ég afbragðs fólki um allt land og held tryggð við margt af því enn.

Þarna kviknaði áhugi minn á stjórnarskránni og fékk þessi félagskapur okkar bændanna prófessor Sigurð Líndal til að gera athugun á því hvernig kvótakerfið kemur heim og saman við stjórnarskrána.  Ritgerð hans er ýtarleg þar sem kvótakerfið fær algera falleinkunn. Meginniðurstaða Sigurðar er sú að Alþingi valdi vart því meginhlutverki sínu að setja landsmönnum lög.  Þetta er bein tilvitnun.

Kári Þorgrímsson bóndi í Garði í Mývatnssveit var í hópi þessara bænda.  Fór ég með honum í Kolaportið að selja lambaketið hér um árið.  Það var skemmtilegt uppátæki og hristi upp í umræðunni um landbúnaðinn. Einnig var ágætur vinskapur með okkur  Þorgrími Starra föður Kára.

Þetta búskapardæmi gekk ekki upp og urðum við frá að hverfa.  Sá ósigur var sár.  Lífið í sveitunum hefur þróast þannig að mér er í raun í því lítil eftirsjá.  Kvótinn eitraði samfélag sveitanna. Við Unnur vorum á Akureyri í eitt ár og fluttum suður vorið1998.  Síðan hef ég verið í allskyns vinnu á eigin vegum, löngum einsamall.  Ekki svo að skilja að ég sé ómannblendinn, heldur hitt að það hentar mér vel að vinna einn.  Ég á fjölda ágætra kunningja og prýðisgóðan vinahóp.

Um afskipti mín af félagsmálum er ekki margt að segja. Ég var félagi í Sjálfstæðisflokknum frá 1979 og fram á níunda áratuginn.  Árið 1988 stóð ég að stofnun Rastar sem var um nokkurra ára bil virkur félagskapur um hundrað bænda undir minni forystu.  Félagið andæfði m.a. gerræðislegum stjórnarháttum í landbúnaði þegar kvótakerfinu var komið á.

Ég gekk í Frjálslynda flokkinn nokkrum árum eftir stofnun hans en sagði skilið við hann aftur m.a. vegna afstöðu áberandi manna í flokknum í garð innflytjenda.  Ég gekk svo í Vinstri Græna fyrir um tveim árum.  Þar hef ég m.a. reynt að vera virkur með þeim sem taka vilja af myndugleika á málum hinna skuldugu.